Τρέχον τευχος

Άλλο ένα τεύχος του περιοδικού Εικοστός Αιώνας ξεκινά το ταξίδι του. Αυτή τη φορά περιλαμβάνει ένα αφιέρωμα στη Μεταπολίτευση, μια κατεξοχήν κομβική στιγμή της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, με αφορμή την επέτειο των 50 χρόνων από την πολιτική αλλαγή του 1974.…

Περισσότερα

ΑΦΙΕΡΩΜΑ: ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ, 50 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ

50 χρόνια δημοκρατία: μια πρόκληση για τους ιστορικούς

Η επέτειος των 50 χρόνων από την πτώση της δικτατορίας και την επαναθεμελίωση της δημοκρατίας αποτελεί ευκαιρία για έναν κριτικό αναστοχασμό της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Ο αναστοχασμός θα πρέπει να ξεκινήσει από τους ίδιους τους όρους που χρησιμοποιούμε για να…

  • VOGLIS, POLYMERIS
    Abstract : 50 years of democracy: a challenge for historians

    The fifty years since the fall of the dictatorship present an opportunity to attempt writing a ‘history of the present.’ The article discusses four issues that I consider important for the critical re-examination of the historical period from 1974 to 2024. The first issue concerns the starting point of this historical period, specifically the ‘moment’ of 1974, and the exploration of the relationship between rupture and continuity. The second concerns the 1980s and the country’s governance by PASOK, which represented a paradigm shift in the exercise of power. The third issue relates to the ‘unknown’ decade of the 1990s, during which some significant changes began to emerge, which were completed in the following decades. Finally, I discuss Metapolitefsi (post-1974 period) in the public discourse during the years of the recent economic crisis and the attempt to negatively reinterpret the changes that occurred in the 1970s and 1980s.

Το κομματικό σύστημα 1974-2024: μια συνοπτική περιοδολόγηση

Παρότι η παρούσα προσπάθεια ανάλυσης και περιοδολόγησης του ελληνικού κομματικού συστήματος κατά τα τελευταία πενήντα χρόνια βασίζεται σε μια εκτενή βιβλιογραφία, για πρακτικούς λόγους δεν υπάρχουν βιβλιογραφικές αναφορές στο παρόν κείμενο. Κάτι τέτοιο θα μεγάλωνε σημαντικά το μέγεθος του κειμένου…

  • MARANTZIDIS, NIKOS
    Abstract : The Greek party system, 1974-2024: a brief periodisation

    The aim of this paper is to describe and analyze the different phases of the Greek party system, as well as the dominant characteristics of each phase from 1974 to 2024. Although the emphasis is placed on the nature of party competition, references are also made to other elements that are directly or indirectly related to party competition, or may even be its consequences (e.g., the state of public opinion or the quality of democracy). The transition from strong bipartisanship to extreme and polarized multipartyism, and then to fragile bipartisanship, leading to the current situation of a dominant party, is related to developments that have shaped not only the parties but also the entire political institutions of the Metapolitefsi period.

Από τη Χούντα στη Μεταπολίτευση: από την εργαλειοποίηση της μνήμης των νεκρών στρατιωτών του Εμφυλίου Πολέμου στην περιθωριοποίηση και τη λήθη

Στη μετεμφυλιακή Ελλάδα παρουσιάζονται όλες οι αναμενόμενες συνέπειες ενός Εμφυλίου Πολέμου στο δημόσιο λόγο, στις πολιτικές διαχείρισης της μνήμης, στις δημόσιες επιτελέσεις και στα σύμβολα που χρησιμοποιούνταν. Ένας εμφύλιος πόλεμος επιφέρει στην κοινωνία μια πολλαπλότητα κατακερματισμένων και διαιρεμένων μνημών λόγω…

  • PASCHALIDOU, ELENI
    Abstract : From the Junta to Metapolitefsi: from the instrumentalization of the memory of the dead soldiers of the Civil War to marginalization and oblivion

    After the end of the Greek Civil War and especially during the Dictatorship, the memory of the dead soldiers was used ideologically by the state and the army. The victors of the Civil War imposed their own commemorative practices by establishing a series of public ceremonies in order to construct the collective memory that they desired. But since 1974 onwards, the ceremonies for the fallen soldiers were initially redesigned in order not to match the previous regime. The purpose of this article is to examine the process of reorganizing the public ceremonies, which for the sake of national reconciliation, were finally forgotten or marginalised.

Χωρικές εγγραφές της συλλογικής μνήμης μετά τη Μεταπολίτευση: μνήμες, σιωπές και φαντάσματα των βασανιστηρίων της Χούντας

Πώς έχει εγγραφεί στη συλλογική μνήμη η περίοδος της Χούντας από τη Μεταπολίτευση μέχρι και σήμερα; Τι παραμένει σε δημόσια θέα και τι αποσιωπάται; Γιατί υπάρχει αυτή η επιλεκτικότητα; Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που βρίσκονται στον πυρήνα του…

  • GEORGIADOU, EVANGELIA
    Abstract : Spatial inscriptions of collective memory after the Metapolitefsi: memories, silences and ghosts of the tortures during the Junta

    The present article explores spaces linked directly with torture during the period of the Colonels’ Regime in Athens and Thessaloniki. At the epicenter of this short study are some of the major torture loci during the Junta; buildings at the heart of major metropolitan centers whose history nonetheless remains a well-concealed guilty secret even to this day. Specifically, we examine Athens’ General Security Police on Bouboulinas, 18 Str., Athens, the two buildings of Security Police at Valaoritou and Vardaris districts as well as the Transportation Police Department at Thessaloniki. Why have these specific locations been selected? Because these are locations where the traces of the age in question have been either destroyed in full or totally integrated into the contemporary urban tissue, maintaining today a different identity; in both cases the result is the obliteration of memory until we reach the final stage: forgetting.

     

    How is the collective memory of the tortures being formed? What is the spatial imprint of that memory? What are the traits of the memories of a dark historical period? How do we cope with the events of this period and how are these events integrated into the collective memory after the 1974 regime change? How did the society deal with these difficult and delicate issues after 1974? These are the core questions on which the contents of the following article are based.

     

     

Μνήμη της δεκαετίας του ’40 και Μεταπολίτευση: η κηδεία του Μήτσου Παρτσαλίδη ως σύμβολο Εθνικής Συμφιλίωσης

Τα τελευταία δύο χρόνια, με αφορμή την επερχόμενη συμπλήρωση πενήντα ετών από την ίδρυση της Γ’ Ελληνικής Δημοκρατίας, έχει προκύψει ένας δημόσιος διάλογος που σε μεγάλο βαθμό έχει τον χαρακτήρα της αποτίμησης μίας πολυετούς ιστορικής περιόδου·στερέωση της δημοκρατίας, θεσμική σταθερότητα,…

  • ZIOGAS, VAGELIS
    Abstract : Memory of the 40s and Metapolitefsi: the funeral of Mitsos Partsalidis as a symbol of National Reconciliation

    This article examines the case of Mitsos Partsalidis’s funeral, a former member of the Communist Party of Greece (abbr. KKE) and one of the main figures of the Greek Civil War.  After the end of World War II, and especially after the fall of the Greek Junta in 1974, one of the major issues that emerged in the public sphere was the struggle for the official recognition of the National Resistance during the German Occupation of 1941-1944. The heated debate regarding this matter created alliances that would seem unlike in the past decades. Partsalidis’s funeral, in 1980, became an emblematic event of this phenomenon, mainly because of the eulogy delivered by Panagiotis Kanellopoulos, a prominent conservative politician and protagonist of the events that led to the Civil War. This characteristic moment helps us to analyse the different perspectives of Partsalidis, Kanellopoulos, and the organization “Movement, United National Resistance 1941-1944”, three major actors of the struggle for recognition, whose views were highlighted during and after the funeral. By examining their views we will try to underline their similarities and key differences, focusing on how a traumatic past was confronted and how it functioned in such a way that promoted the long-awaited recognition, a demand that was perceived as a crucial step towards the “national reconciliation”.

     

Μεταπολίτευση, Τύπος και η εικόνα του Γερμανού στο δημόσιο λόγο: το παράδειγμα των «μαύρων επετείων»

Τον Ιούλιο του 1974 το στρατιωτικό καθεστώς της 21ης Απριλίου του 1967 κατέρρευσε μπροστά στο «βάρος της πολιτικής ηλιθιότητας» των επικεφαλής του στον απόηχο της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο. Η αποκατάσταση της δημοκρατίας, που πραγματοποιήθηκε με βελούδινο τρόπο, έβγαλε τη…

  • LYGOURIS, SPYRIDON-EMMANUEL – ATHANASIOU, ARTEMISIA
    Abstract : Metapolitefsi, the press and the image of the German in public discourse: the example of the “Dark Anniversaries”

    This article examines the image of the “German” at the beginning of the Third Greek Republic through the Greek press. We look for continuities or intersections, convergences and divergences between the major newspapers of the period 1974-1989, using Critical Discourse Analysis as a methodological tool and focusing on the so-called Dark Anniversaries, i.e. key dates of the Second World War for Greece. The research has shown that there is a clear differentiation between the Hitler’s Germany and the Federal Republic of Germany, which was due to the multifaceted assistance given to Greece by the Federal Republic of Germany and the spirit of consensus that prevailed, without, of course, implying that there is debate about forgetting the past.

Η επίδραση των εκλογών του 1977 στον ορίζοντα προσδοκιών της ελληνικής κοινωνίας

Η Ελλάδα το 1974 βρέθηκε ενώπιον μιας εθνικής κρίσης με δεδομένη την αποτυχία υπεράσπισης της Κύπρου κατά την εισβολή της Τουρκίας στη Μεγαλόνησο και μιας διαδικασίας πολιτειακής και πολιτικής μετάβασης μετά την κατάρρευση του στρατιωτικού καθεστώτος, το οποίο αποφάσισε να…

  • GIONIS, NIKOS
    Abstract : The impact of the 1977 elections on the horizon of expectations of the Greek society

    This article focuses on Greek Parliamentary Elections of 1977 impact on Greek social and political life afterwards. Historicizing the electoral fact, the present article approaches the elections in an analytical scheme which associates space of experience and horizon of expectations with the social struggle for democratization after Metapoliteusi. Moreover, the article refers to social protests during democratic institutional transition explaining the experience of social movements connection with mass-based party strategy adopted by left parties. Analyzing the elections and its results, the document elucidates the struggle for the democratization of social life to electoral claim.

     

Εθνικές εκλογές 1981: oι προεκλογικές συγκεντρώσεις και η «μάχη» της αφίσας μέσα από τον Τύπο

Οι προεκλογικές συγκεντρώσεις αποτέλεσαν διαχρονικά κορυφαίο γεγονός της εκστρατείας των κομμάτων και βασικό στοιχείο της νεότερης πολιτικής ιστορίας της Ελλάδας. Ο χαρακτήρας, όμως, που έλαβαν κατά τη μεταπολιτευτική περίοδο μπορεί να αναχθεί στη δεκαετία του 1960 και στον «Ανένδοτο αγώνα»…

  • TSOUKALIS, STELIOS
    Abstract : National elections in 1981: the pre-election rallies and the “battle” of the poster through the press

    Pre-election rallies and the “battle” of the poster, as means of mass communication, were mobilized in the context of party competition by both political factions and their friendly press in post-political Greece. This article examines in particular how the specific “visual wars”, which were fighting by the party armies exacerbated the political polarization in the national elections in 1981. Furthermore, it aspires to explain how the participation of ordinary people in the mass meetings and the poster war also reflects the political culture of the time.

     

ΠΑΣΟΚ και τηλεόραση στη Μεταπολίτευση: φεμινισμός, ισότητα και γυναικείες ταυτότητες στη μικρή οθόνη, στη δεκαετία του ’80

Η δεκαετία του ’80 αποτέλεσε για την Ελλάδα μία περίοδο τομής, μία αλλαγή εποχής. Ήταν η περίοδος εκείνη κατά την οποία αναδιαμορφώθηκε η ελληνική κοινωνία μέσα από μία σειρά από κοινωνικές και θεσμικές αλλαγές οι οποίες είχαν σκοπό να οδηγήσουν…

  • IORDANIDIS, IORDANIS
    Abstract : PASOK and television in the Metapolitefsi era: Feminism, equality and women's identities on the TV screen in the 1980s

    In the 1980s, PASOK implemented a social democratic model of governance, aiming to establish a state based on social justice, human rights and gender equality. PASOK’s policy was largely focused on the emergence and empowerment of a new female identity based on equality and independence. This article examines the way in which these changes were promoted through television, which in the 80s was undoubtedly the protagonist of information, entertainment, but also managed to transform gender perceptions.

     

Ευθύνες των ιστορικών και ιστορικές ευθύνες: σκέψεις για τα 50 χρόνια της μετάβασης στη Δημοκρατία με αφορμή ένα συνέδριο Ιστορίας

Σκοπός αυτού του κειμένου δεν είναι η επιστημονική μελέτη ή μια προσπάθεια συγκριτικής προσέγγισης των περιπτώσεων που στοιχειοθέτησαν αυτό που ονομάστηκε «τρίτο κύμα εκδημοκρατισμού» (Ισπανία, Πορτογαλία, Ελλάδα), ιστορικά ζητήματα με τα οποία μόνο περιφερειακά έχω ασχοληθεί. Η σκέψη, ουσιαστικά, μιας…

  • NOUSSIS, GIORGOS
    Abstract : Responsibilities of historians and historical responsibilities: reflections on the 50th anniversary of the transition to democracy on the occasion of a history conference

     

    What is the role of historians in critical times such as these? What is the function of anniversaries in the context of institutional management of a past? Through which memorial routes can the different pasts converse and how can they be parts of the constitution of a plural identity? The occasion for these questions was the holding of an international history conference in Lisbon by INTH (International Network for Theory of History), with the central theme of the “responsibility of historians” and the way we “make history”. The timing of the 50th anniversary of the Portuguese Transition to Democracy and the Restoration of Democracy in Greece was the trigger for the formulation of some thoughts and questions about the anniversary as a public memory, the use and role of symbols and monuments of the past in the present, while maintaining the thought that in order to reinterpret History, we have to reconsider the past from the viewpoint of our uncertain present.

     

ΑΡΘΡΑ

To άγνωστο ιταλικό στρατόπεδο συγκέντρωσης στην Κατούνα Αιτωλοακαρνανίας

Εξετάζοντας την υπάρχουσα έρευνα γύρω από την ελληνική εκδοχή των στρατοπέδων συγκέντρωσης, το στρατόπεδο Χαϊδαρίου στην Αθήνα, όπως και το στρατόπεδο «Παύλος Μελάς» στη Θεσσαλονίκη αποτελούν αναμφίβολα, τα δύο περισσότερο εμβληματικά και γνωστά, ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ο αριθμός των κρατουμένων,…

  • DIAMANTIS, THEOPHILOS
    Abstract : The unknown Italian concentration camp in Katouna, Aetolia-Acarnania

     

    The following article deals with the case of the unknown concentration camp operated by the Italian occupation forces in the region of Katouna, Aetolia-Acarnania. In this camp, prisoners of war from the Greek army, as well as communist political prisoners transferred there from the Akronauplia prison, were detained. The article analyzes the history of their imprisonment, as well as aspects of the organization of the political prisoners’ lives, and forms of resistance, during the time they remained in this camp.

     

Οι τελετουργικές πρακτικές ως μέσο διατήρησης της κοινωνικής συνοχής της υπαίθρου κατά τον Εμφύλιο – Ερευνητικό παράδειγμα: Επταχώρι Καστοριάς

Το παρόν άρθρο έχει σκοπό να εξετάσει τους μηχανισμούς τελετουργοποίησης[1] της υπαίθρου κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου. Πιο συγκεκριμένα, με επίκεντρο την κοινωνική κρίση που προκάλεσε ο εμφύλιος πόλεμος, γίνεται προσπάθεια σκιαγράφησης όλων εκείνων των πρακτικών, κοινωνικών και ψυχολογικών, που…

  • KAROUTA, DOROTHEA
    Abstract : Ritual practices as a means of maintaining social cohesion in the countryside during the Civil War – A research example: Eptachori, Kastoria

     

    This article approaches the ritualization mechanisms of the local community of Eptachori of Kastoria during the relocation to Pentalofos Kozanis during the period of the Greek Civil War. Through the mechanisms of ritualization that will be analyzed in more detail, the permanent connection of the residences with their birthplace was achieved when they were forced by the National Army to leave it in September 1947.

     

«Το ζήτημα των δυσώνυμων οίκων. Να κλείσουν, αλλά μόνον για κοινωνικούς λόγους»: Πορνεία, ηθικός πανικός και κρατικές πολιτικές ελέγχου στη μεταπολεμική Θεσσαλονίκη

Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, η περιοχή της Μπάρας στη Θεσσαλονίκη, που είχε μακρά ιστορία στον κόσμο της παραοικονομίας και του εγκλήματος ήδη από το Μεσοπόλεμο, συγκέντρωσε ξανά τους αγαπητικούς, τους νταβατζήδες και τους νταήδες, μόνο που, τότε το χώρο…

  • DIMITRIADOU, CHRISTINA
    Abstract : “The issue of infamous houses. They should be closed, but only for social reasons”: Prostitution, moral panic and state control policies in post-war Thessaloniki

     

    After the end of World War II, Greek state vigorously resumed its efforts to influence social morality by implementing strict police measures to address a thorny issue, that of prostitution. Prostitution, which was considered by the state reformers a result of a social decay during the occupation period, was also deemed primarily responsible for the spread of venereal diseases and sexual immorality. Therefore, for a nation that had just emerged deeply wounded from the war and was in the midst of social and political turmoil, the issue of prostitution re-emerged as a threat to the very existence of the Greek state, and its eradication became a matter of national importance. This article focuses on the social dimensions of prostitution and the state control policies in the post-war Greek state, with an emphasis on Thessaloniki.

     

    Following the end of the bloodstained Civil War (1946-1949), the Greek post-war society tried to follow the footsteps of the developed West. Thus, brothels and disreputable neighborhoods in urban centers no longer had any place in a modern city. However, the closure of brothels in post-war Thessaloniki caused several problems for which the state was completely unprepared. It quickly became apparent that it was not feasible to eradicate prostitution, especially through police measures. The notorious red-light districts of Thessaloniki, Bara and Vardaris, could not magically disappear with the implementation of the legislative provisions of Law 3032/22. In the decades that followed, these neighborhoods, despite gentrification efforts, continued to provide sexual services to city visitors, soldiers, and the local clientele.

     

IN MEMORIAM

Στη μνήμη Ανδρέα Βενιανάκη (1965-2024)

Προσφάτως έφυγε από τη ζωή ο διακεκριμένος ιστορικός ερευνητής Ανδρέας Βενιανάκης ύστερα από άνιση μάχη που έδωσε με τα σοβαρά προβλήματα υγείας που αντιμετώπιζε τα τελευταία χρόνια. Ο Ανδρέας, εξαιρετικός φίλος και συνεργάτης, παντρεμένος με δύο παιδιά, είχε κερδίσει την…

ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΣΙΕΣ

Το ΚΚΕ και η παγκόσμια κομμουνιστική κοινότητα

Νίκος Μαραντζίδης, Στη σκιά του Στάλιν. Μια παγκόσμια ιστορία του ελληνικού κομμουνισμού, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2023, σελ. 396

Περισσότερα

Μια κοινωνική και πολιτική ιστορία της Κατοχής

Μενέλαος Χαραλαμπίδης, Οι δωσίλογοι. Ένοπλη, πολιτική και οικονομική συνεργασία στα χρόνια της Κατοχής, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2024, σελ. 417

Περισσότερα

Σαν τι μοιάζει μια λαϊκή εξέγερση;

Λεωνίδας Καλλιβρετάκης, Το Πολυτεχνείο έξω από το Πολυτεχνείο. Οι αφανείς πρωταγωνιστές της εξέγερσης του 1973, Εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα 2023, σελ. 308

Περισσότερα

Αρχαιοπολιτικός λόγος και «υπερβατική» ιστορία της τέχνης

Δημήτρης Πλάντζος, Αρχαιοπολιτική, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, Αθήνα 2023, σελ. 88

Περισσότερα